رفتار مجرمانه
رفتار انسان ممکن است به صورت‌های مختلف متعلّق حکم جزایی قرار گیرد. رفتار مجرمانه می تواند به شکل مثبت (کنش مثبت) باشد (یعنی فعل) یا به شکل منفی (کنش منفی) نمود پیدا کند (یعنی ترک فعل)
رفتار مجرمانه مثبت (فعل) : ارتکاب جرم اغلب مستلزم جنبش و حرکتی از طرف فاعل است که آن را فعل می‌گویند. مثلاً جرایمی همچون قتل، سرقت، افترا، توهین و ارتباط نامشروع لفظی یا جسمی بین زن و مرد همواره با کنش ایجابی متصّور هستند. در ارتکاب رفتار مجرمانه مثبت، نظر قانونگذار همیشه به شیوه ارتکاب و یا شکل به فعلیّت در آوردن جرم معطوف نیست. برای مثال، در جرایمی مانند قتل یا ایراد ضرب و جرح، قانونگذار به نتیجه‌ای که از این افعال حاصل می شود توجّه دارد و به هیچ‌وجه شیوه و وسیله ارتکاب فعل منظور او نیست. ولی گاهی هم مقنّن برای شیوه و طریقی که نتیجه با آن و از آن راه به دست می‌آید اعتبار قائل است، مانند بردن مال غیر به طریقی که در ارتکاب جرم کلاهبرداری پیش‌بینی شده است. بدیهی است اگر بردن مال غیر از راه‌های دیگری به جز توسّل به وسایل متقلّبانه واقع شود، ممکن است فعل مذکور هرگز جرم شناخته نشود.
رفتار مجرمانه منفی (ترک فعل) : مواردی وجود دارند که قانونگذار از نظر حفظ نظم عمومی برای افراد، تکالیفی معین می کند که انجام ندادن آنها جرم شناخته می شوند. دراین موارد، جرم عبارت است از خودداری از انجام تکالیف محوّله. به عبارت دیگر، رفتار مجرمانه منفی عبارت است از خودداری از انجام وظایفی که قانون برای افراد خاصی معین می‌کند و انجام ندادن آنها، جرم محسوب می شوند. مثل استنکاف از احقاق حق یا ندادن نفقه به زوجه.
حالت مجرمانه
حالت، تجسّم اندیشه و وضعی مداوم است که انسان در آن به سر مبرد. حالت مجرمانه نمودی از گرایش منفی انسان در برابر خواسته قانونگذار است که باید آن را از رفتار، از این حیث متمایز دانست که کنشی در اوضاع و احوال نیست. در حالت، مداومت وضع ناهمساز با قواعدی است که متعلق حکم قانونگذار هستند.
1) حالت روانی : گاه عنصر مادی جرم حالتی روانی نظیر اعتیاد به مواد مخدر است که عارض شخص می شود و همین حالت او را در معرض تعقیب و مجازات قرار می‌دهد. حالت اعتیاد متضمن تمایل کم و بیش شدید و مداوم شخص به مصرف ماده مخدر میباشد .به هر حال، اعتیاد مستلزم نوعی وابستگی جسمی و روانی به مواد مخدر است.
2) حالت اجتماعی : گاهی عنصر مادی جرم حالتی اجتماعی است که ناشی از شیوه زندگی و طرز سلوک انسان است مانند ولگردی که در هر صورت مبین حالت خطرناکی است که ولگرد را به ارتکاب جرم دیگری سوق می‌دهد. حالت ولگردی با نداشتن وسیله معاش معلوم و مکان سکونت ثابت مشخص می شود.
3) عضویت در گروه‌هایی خاص : گاهی اوقات عنصر مادی جرم، وضع کسی است که در یکی از دسته‌ها و جمعیت‌هایی که هدف آنها برهم زدن امنیت کشور است، فقط عضویت دارد. عضویت در گروه خاص، با تعلق خاطر به هدف‌ها و تایید مشی گروه‌های مذکور احراز می شود.
نکته: به نظر می رسد قانونگذار با جرم شناختن این حالت‌ها درصدد آن بوده است که از وقوع جرایم هولناک‌تر جلوگیری کند.
تهیه کننده : سینا قلعه برخورداری