خانه / حقوق خصوصی / حقوق خانواده / تمکین چیست؟ – تمکین شامل چه مواردی می‌شود؟

تمکین چیست؟ – تمکین شامل چه مواردی می‌شود؟

تمکین چیست؟

تمکین از لحاظ لغوی یعنی اطاعت کردن. اما در معنای خاص یعنی اطاعت کردن زوجه در انجام وظایف زناشویی، و تمکین در معنای عام یعنی سکونت در منزل مشترک که شوهر اختیار کرده و حسن معاشرت.
ضمنا نافرمانی زن از انجام وظیفه خاص زناشویی را نشوز و چنین زنی را ناشزه می‌گویند. بنابراین زن ناشزه کسی است که نسبت به انجام وظایف زناشویی بدون دلیل موجه و مانع شرعی امتناع می‌کند.

انواع تمکین

تمکین عام: فرمانبرداری در تمام امور کلی زندگی است، یعنی زن موظف به حضور در منزل شوهر می باشد و موظف به پیروی و اطاعت از شوهر می باشد.
تمکین خاص: یعنی زن موظف به برآوردن نیازهای زناشویی و جنسی همسر خود می باشد.

تمکین عام چیست؟

عبارت است از خوش رفتاری یا حسن معاشرت همسر با شوهر خویش و اطاعت از خواسته‌های مشروع همسر، همچنین رعایت نظافت و آرایش خود برای همسر به گونه‌ای که مقتضای زمان و مکان و موقعیت و شأن خانوادگی آنان است. البته لازم به ذکر است که تمکین دو طرفه است و آقا نیز به عنوان همسر بایستی نسبت به خواسته‌های مشروع همسر پاسخ مثبت بدهد.

به عبارت دیگر تمکین به معنای عام آن است که خانم وظایف خود را نسبت به همسر انجام دهد و از او در حدود قانون و عرف اطاعت نماید و ریاست شوهر را در خانواده پذیرا باشد. بنابراین اگر آقایی از همسرش توقعات نامشروع یا نامتعارفی داشته باشد، خانم مکلف به اطاعت از او نیست. به عنوان مثال اگر آقا از همسرش بخواهد که تمام اموالش را به نام او بزند و خانم رضایت کامل به این کار نداشته باشد، این توقع متعارف تلقی نمی‌شود. در مورد رفت و آمد خانم لازم به ذکر است که اگر آقا بر خلاف عرف از خروج همسر خود از منزل و بازدید خویشان و دوستان جلوگیری کند، رفتارش سوءِ معاشرت تلقی می‌شود.

تمکین خاص چیست؟

منظور از این نوع تمکین رابطه‌ی خاص زوجیت و روابط زناشویی است. آنچه در عرف از تمکین فهمیده می‌شود، بیشتر در قالب این نوع تمکین است.

برای درک بهتر از تمکین بایستی به مفهوم نشوز که در مقابل تمکین مطرح می‌شود نیز بپردازیم. عدم تمکین یا نشوز عبارت است از نافرمانی یکی از زوجین. بنابراین نشوز نمی‌تواند صرفا مختص زن باشد. نافرمانی زوج و عدم ایفای مقتضیات زندگی مشترک نشوز نام دارد. ولی در عرف و حقوق امروز، واژه‌ی نشوز را بیشتر در مورد زن به کار برده‌اند. هر چند اختصاص این واژه برای زن مسلما قابل ایراد است.

نشوز مرد می‌تواند در قالب‌های گوناگون نمود داشته باشد. مثلا مردی که نفقه‌ی همسر خویش را نمی‌پردازد یا با همسر خود حسن معاشرت ندارد ناشز است. اگر حالت نشوز از جانب زوجین (هر دو) باشد، شِقاق نامیده می‌شود.

••• آیا می‌خواهید نشوز را مطالعه کنید؟ نشوز چیست؟ – زن ناشزه کیست؟ – آثار و نتایج نشوز | برای مطالعه نشوز اینجا کلیک کنید.

شرایط و حدود تمکین

البته میزان و حدود تمکین نسبت به هر کدام متفاوت می باشد. به طور زنان به دلیل این که غالباً در منزل هستند و امکان پاسخ‎گویی به این نیاز از طرف آنان بیشتر است، باید در حد ممکن و مشروع به این نیاز پاسخ دهند و مردان به دلیل این که اکثراً به جهت تامین معاش و شغل هایی که ایجاب می‎کند، مدت طولانی در منزل نباشد, امکان پاسخ‎گویی کمتر است، لذا انتظار کمتری از آن ها باید داشت. همان طور که اگر زن با اجازه زوج شاغل باشد، دیگر زوج نمی‎تواند آن انتظاری که از زوجه خانه‎دار محض دارد از وی نیز داشته باشد. از این رو بر مردان نزدیکی با فاصله واجب شده است و هم‌بستری نیز به اعتقاد بسیاری از فقها در صورت تک همسری هر چهار شب، یکبار واجب گردیده است و این جزء حقوق زوجه به شمار می‎رود. در نحوه رفتار زوجین تاکیدهای زیادی در قرآن به عنوان رفتار عرفی و متعارف شده است. شهید مطهری به نقل از آیت الله حلی در مورد آیه «فامساک بمعروف او تسریح باحسان» و آیه «و لاتمسکوهن ضرراً لتعتدوا» می‎فرماید: «از این آیات این اصل کلی استفاده می‎شود که هر مردی در زندگی خانوادگی یکی از دو راه را باید انتخاب کند یا تمام حقوق و وظایف را به خوبی و شایستگی انجام دهد یا علقه زوجیت را قطع و زن را رها نماید.

ضمانت اجرای حقوقی عدم تمکین زن چیست؟

ضمانت اجرای مستقیم عدم تمکین، محروم شدن زن از حق نفقه است و این امر مورد اتفاق همه فقهای شیعه و اهل سنت می‎باشد و ماده 1108 قانون مدنی نیز همان طور که قبلاً بیان شد، محرومیت از استحقاق نفقه را ضمانت اجرای امتناع زوجه از تمکین دانسته است و در صورت ادامه چنین سوء رفتاری از ناحیه زن و عدم امکان صلح بین آنها، چاره‎ای غیر از طلاق نخواهد بود. تمکین و نفقه دو تعهد متقابل هم می باشند که به طور طبیعی عدم اجرای تعهد از طرفی، می‎تواند مجوزی برای امتناع طرف مقابل از اجرای تعهد باشد.

نتیجه ی عدم تمکین چیست؟

• عدم استحقاق زن نسبت به نفقه (مستنداً به ماده 1108 قانون مدنی)
• کسب اجازه ازدواج مجدد از دادگاه برای مرد (مواد 16 و 17 قانون حمایت خانواده مصوب 15 بهمن ماه 1353) بنابراین برای آنکه مرد بتواند زن دوم بگیرد بایستی به دادگاه رجوع و با اثبات عدم تمکین همسرش، از دادگاه اجازه ی ازدواج مجدد بگیرد.
• امکان طرح دعوی طلاق از سوی مرد.

همچنین زن اگر از مرد تمکین کند (ماده 1108 قانون مدنی) و مرد نفقه ندهد مثلاً مرد خانه را ترک و ناپدید شود یا به علت بدرفتاری مرد زن خانه را ترک نماید (1115 قانون مدنی) زن می‌تواند دادخواست نفقه بدهد. عدم پرداخت نفقه جرم است و مجازات دارد و دادگاه او را از سه ماه و یک روز تا پنج ماه به حبس محکوم خواهد نمود (ماده 642 قانون مجازات اسلامی).

زنان از کدامیک از خواسته های جنسی شوهر خود می‌توانند تمکین نکنند ؟

در شرع اسلام و قانون وظیفه زن تامین خواسته های مشروع جنسی می‌باشد به موجب آن، زن می‌تواند در مورد خواسته‌های جنسی بر گرفته از انحرافات جنسی مرد عدم تمکین را در پی بگیرد. از جمله این موانع جنسی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• رابطه جنسی که آسیب جسمانی برای زن بهمراه داشته باشد
• درخواست شوهر مبنی بر رابطه جنسی زن با فردی غیر از شوهر اعم از مرد یا زن (که در صورت شکایت زن و اثبات همراه با مجازات برای مرد می‌باشد)
• در خواست شوهر مبنی بر صحبت های جنسی و محرک جنسی زن با غیر از شوهر از طرق مختلف نظیر  تلفن – گفتگوی مستقیم – پیامک – چت و هر مسیر ارتباطی دیگر
• درخواست رابطه جنسی مقعدی و عدم رضایت زن
• درخواست شوهر مبنی بر حضور فرد سوم اعم از زن و مرد در رابطه جنسی آنها
• خواسته های جنسی مرد بر گرفته از اختلالاتی نظیر سادیسم جنسی ، ضرب و شتم زن در رابطه یا امثالهم

عدم تمکین، نافرمانی و عدم ایفاء وظایف زناشویی از سمت زن را نشوز می گویند. نشوز در مورد مرد هم وجود دارد ولی اصطلاح عدم تمکین برای مرد استفاده نمی شود. همچنین ناوظیفه‌شناسی دوجانبه زن و مرد را نیز شقاق می گویند.

 

تهیه کننده: امیرحسین شاه محمدی

۴ نظر

  1. سلام و درود
    با سپاس از مطالب مفیدتون؛

    پیشنهادی داشتم؛
    چنانچه در مقالات خود، در مورد مجازات‌هایی که برای جرم ها وجود دارد توضیح دهید ممنون میشویم.

پاسخ دادن به Ebiii لغو پاسخ

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *